Osobowość można zdefiniować jako wewnętrzny system regulacji, dzięki któremu możemy odczuwać spójność myśli i uczuć, a także podejmować działania adekwatne do sytuacji. Jeśli jednak nieprawidłowe wzorce relacji ze światem są głęboko zakorzenione, wówczas system wewnętrznej regulacji może nie działać prawidłowo. Mówimy wówczas o zaburzeniach osobowości.
W ramach tego terminu klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego — DSM-IV — rozróżnia trzy odmiany zaburzeń osobowości. Poniżej przedstawiamy ich krótką charakterystykę.
Typy zaburzeń osobowości według DSM-IV
- zaburzenia osobowości typu A. Wśród nich wyróżniamy zaburzenia paranoiczne charakteryzujące się nieufnością wobec otoczenia, nieuzasadnioną podejrzliwością, nadmierną wrażliwością i nieustępliwością. Drugim typem są zaburzenia schizoidalne, których główne cechy to wycofywanie się z kontaktów społecznych i trudności w wyrażaniu stanów emocjonalnych. Osoby te nie przejawiają zainteresowania budowaniem więzi społecznych. Trzecim typem są zaburzenia schizotypowe, charakteryzujące się również trudnościami w nawiązywaniu kontaktów społecznych oraz zaburzeniami poznawczymi i ekscentrycznymi zachowaniami.
- – zaburzenia osobowości typu B. W tej grupie można wyróżnić narcystyczne zaburzenie osobowości, zaburzenie osobowości z pogranicza, zaburzenie histrioniczne i zaburzenie antyspołeczne. Pierwszy typ charakteryzuje się brakiem empatii, nadmierną potrzebą podziwu ze strony otoczenia, arogancją i wiarą we własną wyjątkowość. Drugi natomiast — dużą impulsywnością, zaburzeniami tożsamości, niestabilnością emocjonalną i lękiem przed odrzuceniem. Zaburzenie histrioniczne obejmuje wyolbrzymione emocje, dramatyczne, teatralne zachowania, skupianie uwagi otoczenia, a także uwodzicielskie i prowokacyjne zachowania. Zaburzenie antyspołeczne cechuje nieprzestrzeganie norm społecznych, agresja, impulsywność, brak empatii i odpowiedzialności.
- zaburzenia osobowości typu C. Do tej grupy należy m.in. zaburzenie osobowości zależnej. Osoba nim dotknięta odczuwa nadmierną potrzebę opieki, uległość i lęk przed odrzuceniem. Trudności w podejmowaniu decyzji i odpowiedzialności za własne wybory połączona jest u takich osób z obawą przed popełnieniem błędu i wynikającą z niej biernością. Natomiast zaburzenie unikowe cechuje się poczuciem nieadekwatności i nadmierną wrażliwością. Osoba wycofuje się z relacji w obawie przed kompromitacją oraz niechętnie podejmuje ryzyko. Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne charakteryzuje się dążeniem do perfekcji, przywiązaniem do utrzymania porządku, dużą ostrożnością oraz skrupulatnym przestrzeganiem zasad.
Terapia zaburzeń osobowości
Zaburzenia osobowości związane są ze sposobem myślenia, odczuwania i działania. Zwykle są głęboko zakorzenione i towarzyszą osobom nimi dotkniętym od okresu wczesnej dorosłości.
Leczenie zaburzeń osobowości jest możliwe i przybiera zazwyczaj formę psychoterapii długoterminowej. Psychoterapia daje szansę na wypracowanie nowych, bardziej pożądanych sposobów funkcjonowania w relacjach społecznych, postrzegania siebie i świata. Efektem terapii jest pełniejsze uczestnictwo osób z zaburzeniami osobowości w życiu rodzinnym i zawodowym.
W przypadku zaburzeń osobowości, pierwszym wyborem będzie prawdopodobnie psychoterapia psychodynamiczna, która jest zwykle terapią długoterminową. Różne formy psychoterapii są dostępne w całym kraju. W Krakowie można z niej skorzystać m.in. w Centrum Dobrej Terapii.
